Vườn vuông

Tóm tắt 2 quyển sách tự làm vườn

Giới thiệu các bạn hai cách trồng vườn rau năng suất cao hơn với không gian nhỏ hơn; phù hợp cho người mới làm vườn, nhà ở phố, nhà chung cư, nông thôn; phù hợp cho cả trẻ em, người lớn tuổi, vườn rau ở trường học, vườn cộng đồng …

I. VƯỜN Ô VUÔNG (SQUARE FOOT GARDENING)

[#]. Mel Bartholomew Xuất bản lần đầu năm 1981, đã bán hơn 2 triệu bản. Link Square Foot Gardening trên Amazon.

  • Hình thành trong ngày và duy trì đến 7 năm cho một lần chuẩn bị đất ban đầu, diện tích trồng tiết kiệm đến 80%, cho năng suất hơn 30-50% so với trồng theo luống thông thường.
  • Một túi hạt cải có bao nhiêu hạt? 1000 hạt. Bạn vãi trồng theo luống rồi tỉa bớt đi khi chúng nảy mầm, để đảm bảo khoảng cách 15cm giữa hai cây liên tiếp. Vậy khoảng cách 2 luống cây là bao nhiêu? không phải 90cm như cách trồng theo luống, mà chỉ cần 15cm. Vậy là bạn có vườn ô vuông.
  • 1 ô vuông = 30cm x 30cm.

1 vườn ô vuông [#] có 4×4 (ô) = 1m2 x 1m2.

  • Sau khi có [#], bạn chỉ cần 3 dụng cụ: cái bay (xẻng nhỏ cỡ gang tay), bút chì và cây kéo. Nếu cần quỳ gối khi làm vườn, bạn chuẩn bị thêm một miếng trải nhỏ dễ làm sạch, mau khô, hay hai miếng bọc gối.

10 yếu tố chính của vườn ô vuông [#]

1. Địa điểm – gần nhà:

  • [#] chỉ còn 20% diện tích so với vườn thông thường, đặt nơi dễ nhìn thấy từ trong nhà.
  • [#] cần có nhiều nắng, ít nhất 6-8 tiếng/ ngày, tránh bóng râm của nhà, cây to, cây bụi.
  • Nơi đặt [#] không bị ngập nước sau mưa to.

2. Hướng trồng – hướng lên.

  • Trong quá trình trồng trọt, bồi thêm dinh dưỡng lên lớp mặt cho đất trồng, không đào xới, giảm mồ hôi công sức.

3. Đất trồng – hỗn hợp Mel (tên tác giả) (* xem phần II có hỗn hợp đất trồng khác rẻ tiền hơn)

Phần này chi phí cao nhất trong các phần. Nó giúp bạn trồng trọt rất nhẹ nhàng, duy trì độ màu mỡ đến 7 năm, hay hoài mãi tùy vào compost bạn thêm vào trong lúc trồng.

Nhà nông có kinh nghiệm có cách tìm ra hỗn hợp đất trồng rẻ hơn. Xin xem comment.

Đất trộn Mel có 3 tính chất: nhẹ, dễ trộn, cây dễ phát triển rễ; giàu dưỡng chất, có đủ khoáng chất cây cần nên không cần phân bón; giữ ẩm và thoát nước tốt. TÍNH THEO THỂ TÍCH, hỗn hợp đất trồng gồm có:

  • 1/3 than bùn rêu (peat moss). Giá khoảng 300 ngàn/ 70 lít. Than bùn rêu có thời gian hình thành lâu nên mắc.
  • 1/3 đá Vermiculite, còn gọi đá Vơ-mi, khoáng chất dạng bột ngậm nước (nhôm silicat magie), trông giống mica, không mùi, không độc, vô trùng, có thể hút nước để trương nở gấp 8-20 lần thể tích ban đầu. (giá bán dưới 50 ngàn/ kg). Chọn lọai hạt to, trong bao to, không có a-mi-ăng (asbetos free). Không mua loại đá Perlite.
  • 1/3 hỗn hợp phân ủ (compost). Tự ủ hay mua. Nếu ủ, dùng thực vật, phân động vật ăn cỏ, hạn chế không dùng phân động vật ăn thịt.

Ví dụ: 1 [#] 4×4 có thể tích 1,2 x 1,2x 0,15 = 0.216 m3 = 10,8 lần thể tích cái xô (thùng) 20 lít. Bạn cần có mỗi thành phần 3,6 xô, loại xô 20 lít, khoảng 70 lít.

4. Chiều sâu (cao) khoản vườn – một tấc rưỡi (15cm).

  • Với kinh nghiệm nhiều chục năm của tác giả, chiều sâu đất trộn Mel một tấc rưỡi phù hợp cho hầu hết cây rau (củ quả và hoa trái) phát triển bình thường.
  • Các loại (cà rốt, củ cải, khoai tây, tỏi tây..), làm riêng ô sâu 30cm. Có thể làm sâu hơn nếu muốn, song chỉ cần phủ phần 1 tấc rưỡi trên cùng bằng đất trộn Mel, phần dưới là cát hay đất thường để giảm chi phí.
  • Lý do là tiết kiệm vật tư, tiết kiệm công sức, thời gian, trong khi hiệu quả giữ nguyên.

5. Không cần phân bón

6. Dễ tiếp cận

  • Bạn đặt [#] lên trên một mặt phẳng, chăm sóc nó, bỏ đi các nỗi lo bên ngoài. Kê [#] lên gạch ở 4 góc để giảm mục.
  • Người lớn dùng [#] cỡ 4×4 (ô). Trẻ em dùng [#] cỡ 3×3 (ô) để trẻ em tự trồng vừa tầm tay. 1 người lớn hay trẻ em ăn ít rau cần 1 [#]/người; ăn nhiều rau cần 2-3 [#]/người. Mỗi người có vườn [#] riêng.
  • [#] được đóng bằng ván gỗ 2,5-5cm x 15cm, hay bằng bất cứ vật liệu gì bạn có: gạch+ xi măng, lam bê tông tự đúc, gạch lát- gạch đất nung, gạch ống, cọc sắt hay gỗ + tôn cũ, bạt hay tấm nhựa tái chế, tấm composite, vật liệu cũ đang có, pa-lét gỗ cũ. Tuy nhiên, dùng vật liệu bền giúp bạn giảm công sức trong dài hạn. Tránh dùng gỗ có lớp sơn hay lớp phủ khác; hóa chất trong lớp phủ có thể nhiễm vào đất vườn và cây.

7. Lối đi – có bề rộng thuận tiệnKhoảng cách giữa hai [#] là 9 tấc, để cỏ mọc, nền đất, đá hiện trạng tùy bạn.
8. Ô lưới – nổi bật và bền.

  • Dùng dây làm lưới hay vật liệu khác có thể rẻ, song không bền, không thẩm mỹ. Kinh nghiệm 30 năm, tác giả đề nghị dùng thanh gỗ nhỏ để chia ô.
  • Với dạng 4×4, bạn có 16 ô trồng nhiều loại rau củ quả trái cây và hoa. Bạn nên trồng nhiều loại cây trên cùng một [#]. Trừ măng tây có thể trồng 1 [#] toàn măng tây và phủ đất trộn lên rễ cao đến 5 phân.
  • Dùng lưới gà hay tấm nhựa làm lồng chụp tránh gió, côn trùng, với khung bằng gỗ hay ống pvc.

9. Ý tưởng mới – không phí hạt giống.

  • Chia ô trồng (30cm x 30cm) thành 1 hay 4, 9, 16 ô nhỏ. Trỉa 2-3 hạt vào vị trí chính giữa các ô nhỏ, tùy loại cây.
  • Khi có nhiều hơn 1 cây nẩy mầm ở 1 vị trí, không nhổ nó lên, chỉ dùng kéo cắt cây yếu hơn muốn tỉa bớt,
  • Cất hạt giống dư: bỏ bao giấy > ghi nhãn > bỏ lọ thủy tinh > bỏ thêm vào lọ gói hút ẩm có trong lọ thuốc tây hay gói giấy có bột sữa. Có thể cất lọ này vào ngăn mát tủ lạnh sau khi đậy kín.

10. Mở rộng – vườn như mặt bàn.

  • Với kích thước nhỏ, nhẹ, nếu khoản trồng có mặt đáy bằng ván ép thường dày 12- 18 ly, (ván chịu nước thì tốt hơn và mắc hơn). Ván có đục lỗ đường kính 6mm cách khoảng 3 tấc , thêm 4 lỗ 4 góc, bạn có thể đặt nó trên bàn hay đem đi bất cứ đâu.
  • Với chung cư, bạn có thể đặt nó lên chân cao, cái bàn cũ, để [#] dễ có nhiều nắng hơn, dễ đứng chăm sóc hơn (tương tự cho nhà có người lớn tuổi thuận tiện làm vườn).
  • Với nhà phố, tùy biến ô 3×3, 2×2, hay 2×4 theo diện tích bạn có.

Thực hiện. Bạn xem thêm ảnh minh họa.

  • Đóng [#], như mục 6. [Xúc đất trộn ở mục 3 đổ vào [#] dày vừa đủ che kín mặt dưới, tưới nước đẫm], lặp lại 3 lần cho đến khi đất đầy [#].
  • Muốn ngăn cỏ lối đi và xung quanh [#] bằng trải tấm ngăn sáng nhưng cho nước thấm qua, tốt nhất là vải không dệt, hay tấm vải cũ, quần áo cũ, không trải tấm nilon đen. Sau đó, ta trải sỏi, đá dăm lên.
  • Cách khác là có thể trải nhiều lớp báo cũ, hay lớp bìa các-ton nếu có sẵn, xong phủ lớp cát dày chừng 2,5cm lên, rồi đặt các viên gạch lát lên làm lối đi, không cần xi măng.
  • Ươm hạt giống vào đất ở độ sâu 2-4 lần chiều dày hạt (không phải chiều dài hạt), giữ đất ẩm bằng phun sương mỗi ngày. Một cách ươm hạt dễ là đặt hạt vào khăn giấy, xịt ẩm khăn, bỏ vào túi nilon giữ ẩm. Khi thấy hạt mọc rễ, cắt giấy thành từng miếng vuông, dùng nhíp gắp trồng vào [#].
  • Nếu ươm cây mầm bên ngoài. Chuyển cây lúc trời mát, thả lọ ươm trong chậu nước một lát đến khi thấy hết bong bóng nổi lên, cây đã hút bão hòa nước, nhấc cây mầm bằng hai ngón tay cầm 1 cái lá. Dùng bút chì ấn vào đất tạo lỗ hạ rễ cây vào. Nếu rễ cây mầm dài, dùng kéo cắt bớt, có thể cắt bớt đến 1/3 rễ. Trồng cây mầm vào [#] sâu hơn trong lọ ươm một chút, dùng bút chì ấn đất xung quanh cây, xịt ẩm nhẹ, giữ mát vài ngày đầu.
  • Phân bố: ô giữa [#] trồng các loại dài ngày hơn hay loại ít cần chăm sóc như cà rốt, hành tây, củ cải. Ô ngoài trồng các loại ngắn ngày hơn, hay củ dền vì có thể ăn lá. Cây cao trồng ô phía Bắc để tránh đổ bóng cây khác. Trồng nhiều loại trong 1 [#] để chúng hỗ trợ nhau và ít bị sâu. Dùng kéo cắt ăn dần lá rau ngoài.
  • Cỏ chỉ cần nhổ tay 1 lần mỗi tháng, nếu có. Chúng dễ nhận thấy do mọc khác vị trí cây vốn cố định.
  • Côn trùng sâu bọ: bắt tay, xịt bằng tia nước hay hỗn hợp nấu sôi vài phút để nguội tỏi- ớt cho nha đam xay vào, hay nước có dầu lá neem, xịt dưới lá. Che lưới ngừa chim chóc.
  • Ngừa ốc sên bò vào bằng cách rắc vỏ trứng nghiền quanh gốc cây.
  • Tưới cây: đặt thùng nước ngoài trời kế bên [#] để nước ấm trước khi tưới, và tiện dùng cốc trong thùng tưới cây khi thăm vườn.
  • Trồng mới: sau thu hoạch 1 ô, bạn nhặt sạch vụn, dùng cái bay xúc phân ủ (compost) trải một lớp lên bề mặt, và trồng cây mới. 60 giây.
  • Làm giàn leo cho cây cao tới 2 mét mốt ở cạnh [#] phía Bắc. Nếu muốn làm giàn leo ở 2 cạnh, xoay [#] 45 độ và làm giàn ở hai cạnh Đông Bắc, Tây Bắc: Đóng sắt phi 8-12 vào đất > chồng ống thép tròn rỗng vào (loại ống luồn dây điện giá khá rẻ) > bắt co trên đầu cây nối ống ngang > chăng lưới. Khung bằng ống pvc không bền bằng. Gỗ cừ tràm rẻ và bền, hay vật liệu có sẵn. Dùng gạch hay thanh lam bê tông đúc sẵn kẹp bên cạnh cho chắc khung.
  • Cà chua: khi cây còn nhỏ, tỉa cành chỉ để lại một, dắt chúng leo lưới mỗi tuần vì cà chua không tự leo như loài dây leo. Khi cà chua mọc rễ trên thân chính, cắt bớt lá thấp, uốn khéo đoạn thân này nằm trên đất trong một cái rãnh nông khoảng 7-8 phân, lấp đất rãnh, phần đầu cây ngoài rãnh nông để hướng lên trên, cây sẽ rất khỏe và sai trái.
  • Khoảng cách giữa 2 cây cùng loại: 1 ô (3 tấc) cho bầu, cà chua, dưa leo, đậu leo; 2 ô (6 tấc) cho dưa, bí đỏ, bí đao, dưa hấu.
  • Quan sát và ghi chép vào 1 cuốn sổ mỗi lần làm vườn.

II. VƯỜN KHÔNG ĐÀO XỚI.

Esther Deans. Sách xuất bản năm 1977, gần tương đồng với cuốn trên. Bài viết chỉ nêu bổ sung những điểm hay riêng. Chỉ một năm sau khi xuất bản sách, có hơn 4.500 khách tới thăm trực tiếp vườn của Bà.


1. Làm khung hộp [ ] với gỗ ván hay gạch.
2. Làm đất trồng cây (rẻ tiền và dễ kiếm hơn cách I.)

  • Nếu trồng trên đất hay đất có cỏ, từ dưới lên ta trải: giấy báo chồng mép lên nhau cao 6 ly (mm), KHÔNG DÙNG BÌA CÁC-TON > rải cỏ linh lăng khô (lucerne hay) hay cỏ khô > rải phân bón hữu cơ (organic fertilizer) hay phân ủ (compost) hay phân gia cầm một lớp mỏng > phủ rơm dày 20 cm > phân ủ (compost) dày 7,5-10 cm lên trên cùng, trải thành hàng nơi sẽ gieo hạt giống, không cần trải toàn bộ bề mặt.
  • Nếu trồng trên nền gạch, bê tông: trước tiên trải lớp lá khô, cành khô nhỏ, mảnh rong biển, dày 7,5-10cm. Sau đó trải tiếp các lớp như trường hợp trên.
  • Gieo hạt lên dải phân ủ (compost), rắc thêm lớp mỏng compost lên hạt, tưới ẩm.

3. Chọn hạt giống, chọn cây: dùng con lắc!

  • Con lắc làm từ sợi dây bông (cotton, cô- tông) nối với một vật nhỏ: chìa khóa, nhẫn, đá thạch anh, đá mắt mèo. Tác giả thích dùng kẹp phơi đồ bằng gỗ làm con lắc.
  • Tác giả tự kiểm nghiệm 10 năm với hàng trăm thí nghiệm trên cây, hạt giống, rau củ quả, hoa, và cả đất, cho kết quả luôn đúng.
  • Cách dùng: giữ con lắc trên cây/ hạt/ đất cần thử một lát.

Con lắc quay tròn: + = khỏe, cây đực, hạt giống tốt, đất tốt;Con lắc lắc ngang: – = cây cái, cây hạt không mạnh, …Con lắc đứng yên: trung tính.Tác giả chỉ chọn hạt giống cho con lắc quay tròn. (hình)

4. Chọn cây đồng hành trồng cùng nhau, tránh cây nghịch nhau

  • Măng tây thích rau mùi tây, cà chua.
  • Đậu tằm (broad bean) thích cà rốt, bông cải trắng (cauliflower), dền đỏ, dưa chuột, cải bắp, khoai tây, tỏi tây (leek). Chúng không thích họ cây Hành.
  • Đậu lùn và đậu leo thích bắp ngọt. Chúng rất không ưa hành tây, hành tím, tỏi.
  • Cây củ cải (beet) không chịu đậu leo và đậu lùn.
  • Cải bắp thích cà chua và rau mùi, đặc biệt là cây xô thơm (sage) giúp nó đuổi côn trùng.
  • Cà rốt thích hẹ, hành tây, tỏi tây, xô thơm, đậu (peas: đậu Hà Lan, đậu lăng,…) và rau diếp (lettuce)
  • Cần tây thích đậu lùn (dwarf beans), đậu (peas), khoai tây và thì là (dill)
  • Dưa chuột (cucumber) thích hẹ, đậu (beans, peas), cải bắp và khoai tây.
  • Tỏi không thích hai họ đậu beans và peas.
  • Su hào thích hành tây, củ cải; không thích đậu leo.
  • Tỏi tây thích cần tây.
  • Rau diếp thích cà rốt và củ cải.
  • Đậu mềm (peas) thích cây củ cải (turnips), củ cải đỏ (radish), đậu (beans), bắp ngọt, cà rốt. Dưa chuột. Chúng không thích hành tây.
  • Khoai tây thích các loại đậu, bắp, cải bắp; không thích cà chua và hoa hướng dương.
  • Bí đỏ thích bắp; không thích khoai tây.
  • Củ cải đỏ (radish) ưa tất cả.

5. Tác giả sách khuyến khích trồng rau mùi, rau gia vị do lợi ích sức khỏe của chúng vượt trội: ăn sống, có tinh dầu thơm và dễ trồng.

Gửi các bạn yêu thích làm vườn và chưa bắt đầu. Nay bạn có thể dễ bắt đầu hơn với cách làm vườn rau đơn giản, an toàn và chất lượng từ hai quyển sách này.

Tác giả: Dong Thanh Nguyen

Related Articles

14 cách tự nhiên nhất để xua đuổi rệp

Tìm ra cách để trừ rệp trên cây trồng một cách an toàn luôn là một thách thức. Rệp còn được gọi là rận thực vật, là loại côn trùng thân mềm chuyên hút nhựa cây bằng vòi chích hút của chúng. Đừng để bị lừa bởi những con rệp có nhiều màu sắc khác nhau. Chúng sống trên cây, phá hủy bộ lá và làm giảm năng suất cây trồng của bạn.

[Ôn đới] 20 loại rau củ chịu bóng râm bạn có thể trồng trong vườn vào mùa hè

Ngày càng nhiều người muốn được quay về với những gì bền vững hơn, tuy nhiên, việc việc tìm kiếm một nơi lý tưởng để có thể trồng mọi thứ lại ngày càng trở nên khó khăn. Đó là lý do bạn sẽ thấy thú vị hơn khi phát hiện ra rằng có đến hơn 20 loại cây chịu bóng râm mà bạn có thể trồng ở những chỗ bạn nghĩ là đã không thể sử dụng được nữa.

Ủ phân tại nhà

Với 60% chất thải trong thùng rác của chúng ta là rác hữu cơ, đây là thứ mà chúng ta có thể tái sử dụng để giảm lượng rác thải thông qua việc ủ phân tại nhà. Chúng ta có thể biến chúng thành nguồn dinh dưỡng để tăng năng suất cho khu vườn và cảnh quan xung quanh nhà.

Responses